Genco Erkal

Yönetmen, oyuncu ve yazar olarak Türkiye tiyatrosuna damga vuran sanatçıların başında gelen Genco Erkal, 2019 yılında 60. sanat yılını kutladı. İlk kez 1959 yılında sahneye çıkan Erkal, on yıl boyunca dönemin önemli tiyatro topluluklarında oyuncu ve yönetmen olarak çalıştıktan sonra, 1969 yılında halen sanat yönetmenliğini sürdürdüğü Dostlar Tiyatrosu’nu kurdu. 68 kuşağının fikirlerinden etkilenen Erkal her zaman toplumsal gelişmeye hizmet eden bir tiyatro anlayışını savundu. Sahne sanatını halkın geniş kesimlerine taşımak için önce arkadaşlarıyla Anadolu’da tiyatro yapmak isteyen Erkal, daha sonra Dostlar Tiyatrosu’nu İstanbul’daki devrimci sendikaların bünyesine katmayı hedefledi, ancak bu da hayata geçirilmedi. Ancak ilerleyen yıllarda Dostlar Tiyatrosu bir ekol oldu. Genco Erkal yetmişli yılların toplumsal çatışma ortamında Maxim Gorki, Jean-Paul Sartre, Peter Weiss, John Steinbeck, Tankred Dorst ve Bertolt Brecht gibi yazarların eserlerinden oluşan geniş bir repertuvar oluşturdu. Politik tiyatro hedefiyle Aziz Nesin, Haldun Taner, Vasıf Öngören ve Nazım Hikmet gibi yazarları da sahneye uyarladı.

Bertolt Brecht ve Nazım Hikmet Genco Erkal’ın sanatında hala derin bir iz bırakmaya devam eden iki isim. Sayısız oyuncu ve yönetmene okul olan Dostlar Tiyatrosu, aydınlanma fikrinden yola çıkarak, yeni estetik arayışların merkezi haline gelirken, tiyatro sanatının araçlarıyla toplumu dönüştürme hedefinden de hiç vazgeçmedi. 1980 darbesinin üzerine ölü toprağı serdiği sanatsal ortamda Genco Erkal sinema kariyerine başladı. Başrolünde oynadığı filmlerin sayısı bir elin parmakları kadar belki, ancak bu filmler, Türkiye tarihinin en karanlık dönemlerinden birinde uluslararası alanda büyük ses getirdi. Yönetmenliğini Erden Kıral’ın yaptığı Hakkari’de Bir Mevsim, 1983 yılında Uluslararası Berlin Film Festivali’nde Gümüş Ayı Ödülü’nü kazanırken, yönetmen Ali Özgentürk’ün At adlı filmi ise Tokyo ve Valencia gibi uluslararası festivallerden ödüllerle döndü. Bu sayede sinemaseverlerle dünya çapında buluşan Erkal, 1990’lı yılların başında ise Paris ve Avignon’da sahne aldı.

Genco Erkal’ın Nürnberg’le buluşması da uluslararası bir kitleye seslendiği bu döneme denk geliyor. Erkal, ilk kez 1992 yılında, sadece yedi film ve bir konukla „Türkiye Film Haftası“ adı altında yapılan festivalde, yönetmenliğini Fehmi Yaşar’ın yaptığı Camdan Kalp adlı filmdeki başrolüyle Nürnbergli sinemaseverlerin karşısına çıktı. 1994 yılında ise, festival ekibinin sanatçının da katılımıyla düzenledikleri performatif bir Brecht akşamında sadece sahne almakla kalmadı, aynı zamanda Dostlar Tiyatrosu’nun geleneğine uygun olarak, Nürnberg’deki genç sanatçılarla çalışma atölyeleri de düzenledi.

Sıradışı bu buluşmadan 25 yıl sonra Genco Erkal Nürnberg’e bu kez Türkiye Almanya Film Festivali’nin onur konuğu olarak geliyor. Ülkesinin tiyatro ve sinema sanatını derinden etkileyen, kendini farklı dil ve kültür dünyalarında evinde hisseden Erkal, Türkiye ile uluslararası sanat dünyaları arasında her zaman bir köprü, sanat anlayışını barışçıl ve modern bir toplumun hedefine sunan politik duruşuyla da ülkeye damgasını vuran ender sanatçılardan biri olmuştur.